Komornik jest funkcjonariuszem publicznym, ale nie urzędnikiem państwowym, działającym przy danym sądzie rejonowym. Komornik zajmuje się egzekwowaniem orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia cywilne – pieniężne i niepieniężne – w drodze przymusu egzekucyjnego. Komornicy wykonują też inne tytuły wykonawcze, wydane na podstawie odrębnych przepisów np. ugody, aktu notarialnego. Przeprowadzają spis inwentarza i na zarządzenie sądu lub prokuratora sporządzają protokoły stanu faktycznego przed wszczęciem procesu sądowego lub przed wydaniem orzeczenia.

Podstawy prawne działalności komorników

Podstawą prawną wykonywania zawodu komornika jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Komornicy wykonują swoje czynności w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji Podlegają nadzorowi prezesa właściwego miejscowo sądu rejonowego. Trzeba podkreślić, że przy wykonywaniu swoich czynności są niezawiśli i podlegają tylko ustawom, orzeczeniom sądowym oraz prezesowi sądu rejonowego, przy którym działają.

Kto może zostać komornikiem?

Komornikiem może zostać osoba spełniająca następujące kryteria:

• posiadająca obywatelstwo polskie
• ma pełną zdolność do czynności prawnych
• posiada nieposzlakowaną opinię
• nie była karana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe
• nie jest podejrzana o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe
• ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł magistra prawa lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej
• odbyła aplikację komorniczą.

Po egzaminie kończącym aplikację komorniczą, przyszły komornik zanim zostanie wpisany na listę, musi jeszcze odbyć praktyki w charakterze asesora komorniczego u komornika z odpowiednim stażem, które trwają co najmniej 2 lata. Komorników powołuje Minister Sprawiedliwości.

Na listę komorników może być również wpisany, bez obowiązku ukończenia aplikacji i asesury, sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, notariusz oraz osoba, które ukończyła aplikację sądową, prokuratorską, adwokacką, radcowską lub notarialną, a także osoba z tytułem naukowym doktora nauk prawnych.

Do powołania komornika uprawniony jest Ministra Sprawiedliwości.

Co może komornik?

Jak już wcześniej wspomniano, komornik to funkcjonariusz publiczny powołany do egzekwowania orzeczeń sądowych w sprawach o pieniężne i niepieniężne roszczenia cywilne w drodze przymusu egzekucyjnego. Zgodnie z ww. ustawą o komornikach sądowych i egzekucji komornik wykonuje następujące zadania:

• wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenie pieniężne i niepieniężne oraz o zabezpieczenie tych roszczeń
• wykonywanie innych tytułów wykonawczych i egzekucyjnych (jeżeli podlegają wykonaniu bez klauzuli) wydanych na podstawie odrębnych przepisów
• sporządzanie protokołu stanu faktycznego przed wszczęciem postępowania sądowego lub przed wydaniem orzeczenia
• doręczanie zawiadomień sądowych,
• doręczanie obwieszczeń i innych dokumentów za potwierdzeniem odbioru
• sprawowanie nadzoru urzędowego nad publicznymi licytacjami
• poszukiwanie majątku dłużnika na zlecenie wierzyciela
• zabezpieczanie spadku
• sporządzenie spisu inwentarza po spadkodawcy

Zasady wykonywania zawodu – uprawnienia i odpowiedzialność komornika

1. Komornik ma obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody, ponieważ ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności.
2. Komornik wyegzekwowane należności przekazuje niezwłocznie. Ma obowiązek przekazać je w terminie 4 dni uprawnionemu. Jeśli nie zachowa tego terminu, obowiązany jest do zapłaty odsetek od kwot otrzymanych i nie rozliczonych w terminie.
3. Czterodniowy termin będzie zachowany przez komornika, jeżeli w ostatnim dniu terminu złoży on w banku polecenie przelewu lub nada przekaz na poczcie.
4. Komornik wykonuje czynności w dni robocze i soboty w godzinach od 7 do 21. Aby wykonywać czynności komornicze poza tymi terminami, musi mieć zgodę prezesa sądu rejonowego.
5. Jeżeli czynności rozpoczął przed godziną 21, może je prowadzić w dalszym ciągu bez zgody, o której mowa powyżej, jeżeli ich przerwanie może znacznie utrudnić egzekucję.
6. Komornik odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie powagi i godności urzędu, rażącą obrazę przepisów prawa, niewykonanie poleceń powizytacyjnych oraz wydatkowanie środków podlegających dokumentacji na działalność rażąco niezgodną z ich przeznaczeniem.
7. Karami dyscyplinarnymi są upomnienie, nagana, kara pieniężna do dwudziestokrotnej wysokości najniższego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej oraz wydalenie ze służby komorniczej.
8. Komornik przy wykonywaniu swoich obowiązków musi postępować zgodnie z przepisami prawa. Rażące lub uporczywe naruszenie prawa przez komornika stanowi podstawę do jego odwołania.
9. Przy wykonywaniu czynności komornik ma obowiązek posiadać wydany przez Krajową Radę Komorniczą identyfikator zawierający zdjęcie, imię, nazwisko, określenie pełnionej funkcji i oznaczenie sądu, przy którym działa. Noszenie identyfikatora ma to na celu identyfikacje osób uprawnionych do podejmowania czynności egzekucyjnych.
10. Komornik prowadzi kancelarię komorniczą, w której przyjmuje interesantów.

Ile kosztuje komornik?

Za wykonywane czynności urzędowe i prowadzenie egzekucji komornik pobiera opłaty egzekucyjne.

• Za dokonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego komornikowi przysługuje opłata w wysokości 2% wartości roszczenia, które podlega zabezpieczeniu
• W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia
• Za egzekucję odebrania rzeczy komornik pobiera opłatę stałą w wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego

Tajemnica zawodowa

Komornik obowiązany jest do zachowania w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności. Obowiązek zachowania tajemnicy komorniczej odnosi się do wszystkich okoliczności wszystkich spraw prowadzonych przez komornika.

Obowiązek ten obejmuje:

• zakaz udzielania osobom trzecim informacji o planowanych i dokonanych czynnościach
• zakaz udzielania informacji o wydanych postanowieniach i zarządzeniach
• komornikowi nie wolno informować o okolicznościach faktycznych towarzyszących tym czynnościom
• komornik nie może udostępniać akt spraw egzekucyjnych,
• nie może wydawać odpisów z akt
• udzielać informacji o stanie majątkowym dłużnika, jego zobowiązaniach i sytuacji rodzinnej

Obowiązek zachowania tajemnicy służy ochronie interesów uczestników postępowania egzekucyjnego, a w szczególności dłużnika przed ujemnymi konsekwencjami ujawnienia osobom trzecim danych objętych tajemnicą.

Za naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy, komornikowi grozi odpowiedzialność karna i dyscyplinarna z karą wydalenia ze służby komorniczej włącznie.

Komornik zwolniony jest z zachowania tajemnicy gdy składa zeznanie jako świadek lub strona przed sądem lub prokuratorem. Ponadto w niektórych przypadkach sąd lub prokurator mogą zwolnić komornika z obowiązku zachowania tajemnicy np. w postępowaniu karnym. Ponadto obowiązek zachowania tajemnicy przez komornika nie dotyczy stron postępowania, którym komornik ma obowiązek udzielania informacji o stanie sprawy i podjętych czynnościach, a także udostępniać możliwość przeglądania akt, otrzymywania odpisów, kopii, dokumentów i wyciągów z tych akt. Ponadto obowiązek zachowania tajemnicy nie obowiązuje wobec tych z wierzycieli, którzy mając tytuł egzekucyjny lub wykonawczy żądają od komornika udzielenia informacji na temat tego czy przeciwko dłużnikowi prowadzone są postępowania, a jeżeli tak, udzielenia informacji o stanie tych spraw.

Czy można odwołać komornika z funkcji?

Tak jak do powołania, tak również do odwołania komornika z funkcji uprawniony jest Minister Sprawiedliwości. Odwołanie komornika może nastąpić gdy:

• zrezygnował z pełnienia swoich obowiązków
• z powodu choroby lub stanu zdrowia został uznany orzeczeniem komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków komornika lub bez uzasadnionej przyczyny odmówił poddania się takiemu badaniu, mimo zalecenia właściwej izby komorniczej
• ukończył 70 lat
• prawomocnym wyrokiem sądu został pozbawiony praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu
• rażąco i uporczywie naruszał przepisy prawa, co zostało stwierdzone orzeczeniami sądu wydanymi w wyniku rozpoznania środków zaskarżenia, skarg na czynności komornika lub innych środków prawnych
• prawomocnym orzeczeniem dyscyplinarnym został wydalony ze służby komorniczej
• nie zawarł umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lub utracił to ubezpieczenie z zawinionych przez siebie przyczyn.

Wyłączenie komornika

Komornik może zostać wyłączony z danej sprawy, gdy istnieje podejrzenie co do jego bezstronności lub zachodzi konflikt interesów. Wyłączenie może nastąpić na wniosek, który powinien być rozpatrzony przez sąd rejonowy w terminie 7 dni.

Czy w imieniu komornika mogą występować inne osoby?

Komornik z zasady osobiście podejmuje czynności. Może jednak zlecić ich przeprowadzenie zatrudnionemu przez siebie asesorowi lub aplikantowi komorniczemu. Działania asesora lub aplikanta w sprawach o świadczenie pieniężne ograniczone są do kwoty 227.540 zł. Ponadto asesor/aplikant mogą dokonywać czynności w innych sprawach za wyjątkiem czynności ściśle określonych w przepisach (np. nie mogą oni wykonywać eksmisji). Asesor działa w oparciu o zlecenie, a aplikant na podstawie upoważnienia. Zlecenie dla asesora lub upoważnienie dla aplikanta komorniczego musi określać dokładnie sprawę lub czynność, na którą jest wystawiane i musi być sporządzone na piśmie.

Jeżeli komornik z powodu przeszkód prawnych (śmierć, zawieszenie, odwołanie) lub faktycznych (choroba, urlop) nie może pełnić obowiązków, zleca je zastępcy. Zastępcą może być komornik innego rewiru lub asesor komorniczy. W przypadku, gdy zastępcą jest asesor przysługują mu prawa i obowiązki komornika. Aplikanci, asesorzy i inni pracownicy kancelarii komorniczej mają również obowiązek zachowania tajemnicy w takim samym stopniu jak komornik. Za ujawnienie informacji objętych tajemnicą, aplikantom i asesorom i innym pracownikom grozi odpowiedzialność karna. Ponadto zastępca komornika, o którym mowa powyżej, ponosi dodatkowo odpowiedzialność odszkodowawczą.